Sheria ya Mahakama Kuu (Shirika na Utawala) inafafanua muundo wa Mahakama Kuu nchini Kenya. Zaidi ya hayo, Kifungu cha 165 cha Katiba kinaanzisha Mahakama Kuu nchini Kenya.
Mahakama Kuu ni mojawapo ya mahakama za mamlaka kuu nchini Kenya pamoja na Mahakama ya Juu na Mahakama ya Rufani.
Jedwali la Yaliyomo Onyesha/Ficha
Muundo wa Mahakama Kuu nchini Kenya
Muundo wa Mahakama Kuu nchini Kenya unajumuisha–
- (a) Jaji Kinara; na
- (b) majaji wasiozidi mia mbili walioteuliwa chini ya Kifungu cha 166(1)(b) cha Katiba ya Kenya.
Bila kujali pointi (b) hapo juu, Tume ya Huduma za Mahakama inaweza, mara kwa mara, kufanya au kuamuru kukamilishwa kwa tathmini ya mahitaji ya mahakama na kupendekeza fomula yenye uzito wa kesi ili kuhakikisha idadi inayohitajika ya majaji.
Jaji Kinara
Jaji Kinara atawajibika kwa Jaji Mkuu kwa–
- utawala na usimamizi wa jumla wa Mahakama Kuu;
- kuhakikisha utaratibu na uendeshaji wa haraka wa shughuli za Mahakama Kuu;
- Uundaji wa benchi la majaji wawili au zaidi kwa kushauriana na Jaji Mkuu; na
- kutekeleza majukumu mengine kama atakavyoagizwa na Jaji Mkuu.
Majaji wa Mahakama Kuu watamchagua Jaji Kinara kutoka miongoni mwao. (Ibara ya 165(2) ya Katiba).
Jaji Mkuu (aliyeteuliwa chini ya Ibara ya 166 ya Katiba) atatengeneza Kanuni za uchaguzi na kuondolewa kwa Jaji Kinara.
Ikiwa Jaji Kinara hayupo au ikitokea nafasi ya wazi katika afisi ya Jaji Kinara, Jaji Mkuu atateua Jaji Kinara mtendaji, kutoka miongoni mwa majaji viongozi wa Nairobi, kutenda kama Jaji Kinara kwa muda usiozidi siku sitini, kuanzia tarehe ya kuteuliwa.
Msajili Mkuu wa Mahakama (aliyetajwa katika Ibara ya 161 ya Katiba) atateua afisa mkuu na watumishi wa ziada kadri inavyohitajika ili kumwezesha Jaji Kinara kutekeleza majukumu yake.
Majaji Viongozi
Jaji Kiongozi, awe wa kituo au kitengo, atawajibika kwa Jaji Kinara kwa–
- utekelezaji wa miongozo ya kimkakati na sera;
- Utekelezaji wa kazi za utawala kwa kushauriana na Jaji Kinara;
- usimamizi wa jumla na usambazaji wa shughuli mbele ya Mahakama Kuu kati ya majaji katika kituo cha mahakama au kitengo;
- kuwezesha utendakazi mzuri wa kituo au kitengo;
- kuwezesha uhusiano na mawasiliano bora kati ya Mahakama Kuu na watumiaji wa mahakama; na
- kuwezesha matumizi ya teknolojia bora ya mawasiliano ya habari katika kituo au kitengo husika.
Jaji Kiongozi atakuwa Mwenyekiti na mratibu wa Kamati ya Watumiaji ya Mahakama Kuu ndani ya kituo.
Jaji Kiongozi atawajibika kwa Jaji Kinara kwa–
- usimamizi wa mahakama zote ndogo, mabaraza na vyombo vingine vilivyoko ndani ya mikoa iliyoteuliwa chini ya kifungu cha 12(3) cha Sheria ya Mahakama Kuu (Shirika na Utawala) kuwa chini ya kituo au kitengo;
- uratibu wa mahusiano ya umma na kukuza nia njema ya Mahakama Kuu; na
- jambo lingine lolote ambalo Jaji Kinara anaweza kuelekeza.
Vitengo vya Mahakama Kuu
Kwa madhumuni ya kukuza ufanisi na uzalishaji katika utoaji haki na kukuza utendaji wa mahakama, Jaji Mkuu anaweza, pale mzigo wa kazi na idadi ya majaji katika kituo inaruhusu, kuanzisha kitengo chochote kati ya zifuatazo katika Mahakama Kuu–
- Idara ya Familia na Watoto;
- Idara ya Biashara;
- Idara ya Admirali;
- Idara ya Kiraia;
- Idara ya Jinai;
- Idara ya Kikatiba na Haki za Kibinadamu;
- Idara ya Uhakiki wa Mahakama; na
- kitengo kingine chochote kama Jaji Mkuu anavyoweza kuamua kwa ushauri wa Jaji Kinara wa Mahakama Kuu.
Kila kitengo cha Mahakama Kuu kitakuwa na–
- Jaji Kiongozi aliyeteuliwa na Jaji Mkuu kama mkuu wa Kitengo;
- idadi ya majaji kama Jaji Mkuu atakavyoamua;
- Naibu Msajili ambaye atawajibika kwa Jaji Kiongozi katika utekelezaji wa kazi za ofisi; na
- Maafisa (watumishi wa Mahakama).
Amri ya utangulizi wa majaji wa Mahakama
Utangulizi kati ya majaji wa Mahakama na majaji wa mahakama zilizoanzishwa chini ya Ibara ya 162(2) ya Katiba (Mahakama ya Ajira na Mahusiano Kazini na Mahakama ya Mazingira na Ardhi) itashika nafasi ya chini katika mpangilio ufuatao wa ukuu—
- Jaji Kinara;
- Majaji Viongozi wa Mahakama, ambao wote watachujwa kulingana na tarehe ya uteuzi wao; na
- majaji kulingana na tarehe yao ya kuteuliwa.
Pale ambapo majaji wawili au majaji viongozi watashiriki tarehe ya uteuzi, utangulizi wao utakuwa kwa mujibu wa utaratibu wa majina yao katika chombo cha uteuzi wao.
Kwa habari zaidi kuhusu muundo wa Mahakama Kuu nchini Kenya, angalia Sheria ya Mahakama Kuu (Shirika na Utawala)(Kiungo cha Nje).