Ofisi ya Mwanasheria Mkuu wa Serikali nchini Kenya

Kifungu cha 156 cha Katiba ya Kenya na Sheria ya Ofisi ya Mwanasheria Mkuu zinaeleza jukumu la Kikatiba na kazi za Mwanasheria Mkuu nchini Kenya.

Mwanasheria Mkuu atapendekezwa na Rais na kwa idhini ya Baraza la Kitaifa, kuteuliwa na Rais.

Wakati wa kutekeleza majukumu yaliyotolewa na Katiba na Sheria ya Ofisi ya Mwanasheria Mkuu wa Serikali, Mwanasheria Mkuu wa Serikali atatoa huduma za kisheria kwa ufanisi na weledi kwa Serikali na umma kwa madhumuni ya kuwezesha, kukuza na kusimamia utawala wa sheria, ulinzi wa haki za binadamu na demokrasia.

Kazi za Mwanasheria Mkuu nchini Kenya

Kulingana na Kifungu cha 156 cha Katiba, Mwanasheria Mkuu–

• ndiye mshauri mkuu kisheria kwa Serikali;
• atawakilisha Serikali ya taifa mahakamani au katika kesi nyingine za kisheria ambazo Serikali ya Kitaifa inahusika, isipokuwa kesi za jinai; na
• atatekeleza jukumu lingine lolote litakalotunukiwa afisi yake na kifungu cha Sheria ya Bunge au na Rais.

Mwanasheria Mkuu wa Serikali pia ndiye mtetezi wa utawala wa sheria na mtetezi wa maslahi ya umma.

Kwa mujibu wa Agizo la Utendaji Na.2 la 2013, Mwanasheria Mkuu nchini Kenya sasa anatekeleza majukumu ya Katibu wa Baraza la Mawaziri kuhusiana na Idara ya Haki. Kwa hivyo, ni jukumu na kazi ya Mwanasheria Mkuu nchini Kenya kukuza–

• haki za binadamu na kutekeleza Katiba,
• upatikanaji wa haki ikiwa ni pamoja na kukuza msaada wa kisheria,
• utawala bora,
• mikakati ya kupambana na rushwa,
• maadili na uadilifu,
• elimu ya sheria na marekebisho ya sheria, miongoni mwa mengine.

Mwanasheria Mkuu wa Serikali nchini Kenya pia hutoa sera, uratibu na uangalizi kwa taasisi mbalimbali za sekta ya sheria. Kwa hiyo, ana wajibu mtambuka zaidi wa kusaidia uimarishaji wa taasisi za sekta ya sheria.

Kando na majukumu chini ya Kifungu cha 156 cha Katiba, majukumu ya Mwanasheria Mkuu nchini Kenya ni–

• kushauri Wizara za Serikali, Idara, Tume za Kikatiba na Mashirika ya Serikali kuhusu masuala ya kutunga sheria na mengine ya kisheria;
• kushauri Serikali juu ya mambo yote yanayohusiana na Katiba, sheria ya kimataifa, haki za binadamu, ulinzi wa watumiaji wa bidhaa na msaada wa kisheria;
• kujadili, kuandaa, kuchunguza na kutafsiri hati, makubaliano na mikataba ya ndani na nje ya nchi na kwa niaba ya Serikali na mashirika yake;
• kuratibu majukumu ya kuripoti kwa mashirika ya kimataifa ya mkataba wa haki za binadamu ambayo Kenya ni mwanachama au juu ya jambo lolote ambalo Nchi wanachama zinatakiwa kuripoti;
• kuandaa mapendekezo ya kisheria kwa ajili ya Serikali na kuishauri Serikali na vyombo vyake kuhusu masuala ya sheria na masuala mengine ya kisheria;
• kukagua na kusimamia maswala ya kisheria yanayohusu usajili wa makampuni, ubia, majina ya biashara, jumuiya, kuasili, ndoa, misaada, chattels,¹ ununuzi wa kukodisha na nembo za kitaifa;
• kukagua na kusimamia maswala ya kisheria yanayohusu usimamizi wa mashamba na amana;
• kwa kushauriana na Chama cha Wanasheria cha Kenya, kushauri Serikali kuhusu udhibiti wa taaluma ya sheria;
• kuwakilisha serikali ya kitaifa katika masuala yote ya kiraia na kikatiba kwa mujibu wa Sheria ya Mashauri ya Serikali (Sura ya 40);
• kuiwakilisha Serikali katika maswala yaliyo mbele ya mahakama na mabaraza ya kigeni; na
• kufanya kazi yoyote kama itakavyohitajika ili kutekeleza majukumu kwa ufanisi na kutekeleza mamlaka ya Mwanasheria Mkuu wa Serikali nchini Kenya.

Kazi hizi za ziada za Mwanasheria Mkuu wa Serikali nchini Kenya ziko chini ya Kifungu cha 5 cha Sheria ya Ofisi ya Mwanasheria Mkuu ya 2012.

Mamlaka ya Mwanasheria Mkuu nchini Kenya

Mwanasheria Mkuu wa Serikali, kwa mujibu wa afisi yake, atakuwa ndiye mkuu wa Baraza (la mawakili) na atatangulia mbele ya haki katika masuala yote yanapojitokeza kwa mujibu wa Sheria ya Mawakili (Sura ya 16).

Mwanasheria Mkuu wa Serikali, katika kutekeleza majukumu yake chini ya Ibara ya 156 ya Katiba atakuwa na mamlaka ya–

• kwa idhini ya mahakama au mahakama maalum, kufika katika hatua yoyote ya shauri, rufaa, utekelezaji au shauri lolote la bahati mbaya mbele ya mahakama yoyote au mahakama maalum;
• kumtaka afisa yeyote katika utumishi wa umma kutoa taarifa yoyote kuhusiana na jambo lolote ambalo ni suala la uchunguzi wa kisheria;
• kumwita afisa yeyote katika utumishi wa umma kueleza jambo lolote ambalo linadaiwa na au dhidi ya Serikali; na
• kutoa maelekezo kwa afisa yeyote anayetekeleza majukumu ya huduma za kisheria katika Wizara yoyote ya Serikali.

Mwanasheria Mkuu wa Serikali ata–

• anzisha kurugenzi, migawanyiko, sehemu au vitengo katika Ofisi (ya Mwanasheria Mkuu) kama itakavyohitajika;
• anzisha afisi za kaunti au za kikanda kama inavyohitajika;
• simamia uundaji wa sera na mipango ya Ofisi; na
• fanya kitendo kingine chochote kinachohitajika kwa masilahi ya kiutawala ya Ofisi.

Mwanasheria Mkuu wa Serikali anaweza, akiombwa, kufika na kushauri kuhusu suala lolote la kisheria katika kamati yoyote ya Bunge.

Katika kutekeleza mamlaka na utendakazi wa Ofisi hiyo, Mwanasheria Mkuu nchini Kenya hatakuwa chini ya uongozi au udhibiti wa mtu au mamlaka yoyote.

Muhtasari wa majukumu ya Mwanasheria Mkuu

Kwa muhtasari, mamlaka ya Ofisi ya Sheria ya Nchi na Idara ya Haki ni–

• kukuza utawala wa sheria na ushiriki wa umma;
• kusaidia uwekezaji wa Serikali katika maendeleo ya kijamii na kiuchumi;
• kukuza uwazi, uwajibikaji, maadili na uadilifu;
• kuongoza mabadiliko ya sera, sheria na taasisi;
• kukuza utawala wa kiuchumi na uwezeshaji;
• kukuza, kutimiza na kulinda haki za binadamu;
• kufanya usimamizi wa utawala;
• kujenga uwezo; na
• Kuboresha upatikanaji wa haki.

Agizo la Utendaji Na.1 la 2016 lilibadilisha jina la Ofisi ya Mwanasheria Mkuu wa Serikali na Idara ya Sheria kuwa Ofisi ya Sheria ya Nchi na Idara ya Haki.

Kwa maelezo zaidi kuhusu Ofisi ya Mwanasheria Mkuu wa Serikali nchini Kenya, angalia Sheria ya Ofisi ya Mwanasheria Mkuu(Kiungo cha Nje).