Ruka hadi Yaliyomo
Siasa

Sheria za Uchaguzi nchini Kenya

Gĩthĩnji

Imesasishwa:

Kuna sheria mbalimbali za uchaguzi nchini Kenya. Kifungu cha 82 cha Katiba ya Kenya kinaelekeza Bunge kutunga sheria kuhusu uchaguzi nchini Kenya.

Ibara ya 82 (1) ya Katiba inasema Bunge linapaswa kutunga sheria ili kuweka masharti ya–

  • kuwekewa mipaka na Tume Huru ya Uchaguzi na Mipaka ya vitengo vya uchaguzi kwa ajili ya uchaguzi wa wanachama wa Baraza la Kitaifa na Mabaraza ya Kaunti;
  • uteuzi wa wagombea;
  • Usajili endelevu wa raia kama wapiga kura;
  • usimamizi wa uchaguzi na kura za maoni, pamoja na udhibiti na usimamizi mzuri wa uchaguzi na kura za maoni, pamoja na uteuzi wa wagombeaji wa uchaguzi; na
  • Usajili endelevu wa raia wanaoishi nje ya Kenya na utekelezaji wa haki yao wa kupiga kura.

Kwa hiyo, mbali na Katiba, kuna Sheria mbalimbali za Bunge, ambazo ni sheria za uchaguzi nchini Kenya zilizopitishwa na Bunge. Sheria za Bunge huunda sheria mpya au kurekebisha sheria zilizopo.

Jedwali la Yaliyomo Onyesha/Ficha

Sheria za Uchaguzi nchini Kenya

Sheria za uchaguzi nchini Kenya ni kama zifuatazo–

Katiba

Katiba ya Kenya ina msingi wa sheria za uchaguzi nchini Kenya. Sura ya saba ya Katiba inahusu uwakilishi wa watu, kwa kusisitiza yafuatayo–

  • mfumo na utaratibu wa uchaguzi;
  • Tume Huru ya Uchaguzi na Mipaka;
  • uwekaji mipaka wa vitengo vya uchaguzi;
  • vyama vya kisiasa.

Sheria ya Uchaguzi

Sheria ya Uchaguzi(Kiungo cha Nje) ndiyo Sheria ya msingi ya Bunge inayosimamia uchaguzi nchini Kenya. Madhumuni ya Sheria ya Uchaguzi ni–

  • kutoa nafasi ya uendeshaji wa uchaguzi kwa afisi ya Rais, Baraza la Kitaifa, Seneti, Gavana wa Kaunti na Baraza la Kaunti;
  • kuweka utaratibu wa kura ya maoni;
  • kutoa utaratibu wa utatuzi wa migogoro ya uchaguzi; na
  • kwa madhumuni yanayohusiana.

Sheria ya Tume Huru ya Uchaguzi na Mipaka

Sheria ya Tume Huru ya Uchaguzi na Mipaka(Kiungo cha Nje) ni Sheria ya Bunge inayotoa nafasi ya uteuzi na uendeshaji bora wa Tume Huru ya Uchaguzi na Mipaka na madhumuni yanayohusiana.

Sheria ya Makosa ya Uchaguzi

Sheria ya Makosa ya Uchaguzi(Kiungo cha Nje) ni Sheria ya Bunge inayosimamia makosa ya uchaguzi na mambo yanayohusiana nayo.

Miongoni mwa makosa haya ni makosa yanayohusiana na upigaji kura, sajili ya wapiga kura, wanachama na wafanyikazi wa Tume Huru ya Uchaguzi na Mipaka, na hongo.

Sheria ya Ufadhili wa Kampeni za Uchaguzi

Sheria ya Ufadhili wa Kampeni za Uchaguzi(Kiungo cha Nje) ni Sheria ya Bunge inayopaswa kuweka kanuni, usimamizi, matumizi na uwajibikaji wa fedha za kampeni za uchaguzi wakati wa kampeni za uchaguzi na kura ya maoni.

Sheria Tanzu

Orodha ya sheria tanzu zinazosimamia uchaguzi nchini Kenya ni—

  • Kanuni za Uchaguzi (Usajili wa Wapiga Kura);
  • Kanuni za Uchaguzi (Jumla).
  • Kanuni za Utaratibu wa Usuluhishi wa Migogoro;
  • Kanuni za Uchaguzi (Teknolojia);
  • Kanuni za Uchaguzi (Mchujo wa Vyama na Orodha za Vyama);
  • Kanuni za Uchaguzi (Elimu ya Wapiga Kura);
  • Sheria za Malalamiko ya Uchaguzi (Uchaguzi wa Wabunge na Kaunti).

Sheria nyingine zinazosimamia uchaguzi nchini Kenya

Sheria nyingine zinazosimamia uchaguzi nchini Kenya ni pamoja na Sheria ya Vyama vya Kisiasa na Sheria ya Uongozi na Maadili.

Sheria ya Vyama vya Siasa

Sheria ya Vyama vya Siasa(Kiungo cha Nje) ni Sheria ya Bunge inayotoa masharti ya usajili, udhibiti na ufadhili wa vyama vya siasa na madhumuni yanayohusiana.

Sheria ya Uongozi na Maadili

Sheria ya Uongozi na Maadili(Kiungo cha Nje) ni Sheria ya Bunge inayotekeleza na kuweka taratibu za usimamizi bora wa Sura ya Sita ya Katiba na madhumuni yanayohusiana.

Pakua brosha(Kiungo cha Nje) iliyo na habari zaidi kuhusu sheria za uchaguzi nchini Kenya.